W parze z rozkwitem przemysłu szedł rozwój urbanistyczny. Reprezentacyjną osią nowego śródmieścia stała się Wilhelmstraße (obecnie Zwycięstwa), która w latach 80. XIX wieku połączyła Stare Miasto z dworcem kolejowym. Połączenie kolejowe Gliwice zyskały poprzez Kolej Górnośląską już w 1845. W 1892 na ulicach miasta pojawiły się tramwaje.
W plebiscycie górnośląskim po I wojnie światowej 78,7% głosujących opowiedziało się za pozostaniem w granicach Niemiec.
Do historii przeszedł sfingowany atak na radiostację gliwicką 31 sierpnia 1939 – operacja false flag przeprowadzana przez SS, która miała posłużyć jako pretekst do ataku III Rzeszy na Polskę.
Na podstawie ustaleń jałtańskich i poczdamskich Gliwice zostały po II wojnie światowej przyznane Polsce. W mieście osiadło wielu polskich przesiedleńców ze Lwowa i Galicji Wschodniej. Na lwowskich kadrach naukowych została oparta Politechnika Śląska mieszcząca się od czerwca 1945 w Gliwicach, do tamtejszych tradycji nawiązał również klub sportowy Piast Gliwice. Niemcy i Ślązacy mogli pozostać, jeżeli przeszli tzw. weryfikację narodowościową i złożyli deklarację na wierność narodowi i państwu polskiemu. Niemniej w związku z emigracją i asymilacją ich liczba w kolejnych dekadach systematycznie spadała. spadała.
Pomimo zmiennych kolei losu miasto do dziś zachowało czytelny układ architektoniczo-przestrzenny z czasów lokacji. Jego centralnym punktem jest kwadratowy rynek z ratuszem. To stamtąd wybiegają staromiejskie ulice, tworząc szachownicową sieć zabudowy kamieniczek. Dawniej granicą tej zabudowy były kamienne mury obronne z basztami, fosą i dwiema bramami – Białą (Bytomską) i Czarną (Raciborską).
